In welke leiders hebben we nog vertrouwen?

Times’ Person of the Year Angela Merkel speelde ook in 2015 een hoofdrol op het toneel van de internationale politiek. In een Europa dat door de schuldencrisis nog verder onder druk kwam te staan, dat nog altijd met een voortwoekerende burgeroorlog in Oekraïne te kampen heeft en dat te maken heeft met ongekende stroom vluchtelingen, nam ‘de Kanselier van de vrije wereld’ keer op keer de leiding.’Wir schaffen das’ riep ze over de opname van honderdduizenden vluchtelingen in Duitsland, wat haar zowel kritiek als bewondering opleverde.

Hij bemoeide zich intensief in de deal met Iran, bemiddelde in een tweemanschap met Angela Merkel in het conflict in Oekraïne, durfde meermalen de confrontatie met Rusland’s Putin aan, was gastheer van een baanbrekende klimaatconferentie en nam een bemiddelende rol op zich tussen Duitsland en Griekenland in het Griekse schuldendrama. Maar de man van de consensus deinsde niet terug voor oorlogstaal toen zijn land voor de tweede maal getroffen werd door aanslagen door extremistische moslims. De uitspraak ’Assad is niet de vijand van Frankrijk, maar IS’ leidde een Franse koerswijziging in waar het gaat om het conflict in Syrië.

Een grootscheeps corruptieschandaal, toenemende censuur, gemanipuleerde verkiezingen en de strijd in Syrië tegen zowel IS als de Koerdische PKK domineren de binnenlandse Turkse politiek. Na de aanslagen in Ankara, de meest bloedige aanslagen ooit in Turkije, besluit Erdogan dat Turkije zich actief gaat inzetten tegen IS. In de praktijk betekent dat vooral de Koerdische PKK het moet ontgelden, maar Erdogan komt ermee weg.
Ook in het vluchtelingendrama toont Erdogan zich een vaardig machtspoliticus: in ruil voor een toezegging dat Turkije de vluchtelingenstroom zal indammen belooft de EU 3 miljard euro steun aan Turkije en zegt toe de reisbeperkingen van Turken naar Schengenlanden op te gaan heffen. Ook worden gesprekken over de toetreding van Turkije tot de EU nieuw leven ingeblazen.
Maar met het neerhalen van een Russisch gevechtsvliegtuig overspeelt hij zijn hand. Rusland reageert furieus en verbreekt alle samenwerking met het Turkse leger en stelt economische, politieke en culturele sancties in.

De Griekse politiek evenwichtskunstenaar Alexis Tsipras beloofde zijn kiezers niet meer op de overheidsuitgaven te bezuinigen en werd hierin gesterkt door de uitslag van een referendum over de Europese voorstellen. Na moeizame onderhandelingen die hierop volgden, waarbij Tsipras zijn minister van financiën Varoufakis opofferde, kwam Tsipras toch tot een overeenstemming. Gevolg was dat Tsipras zich gedwongen zag een reeks wetten door het parlement te loodsen waarmee hij de schuldeisers tegemoet kwam. Een uittreding van Griekenland uit de Europese muntunie, de gevreesde Grexit, was hiermee van de baan.

De Amerikaanse president Barack Obama weet met het bereiken van het klimaatakkoord in Parijs op de valreep nog een internationaal succes binnen te slepen. Maar ook de atoomdeal met Iran, de goedkeuring van de wet op betaalbare zorg en de nationale erkenning van het homohuwelijk en de herstelde relatie met Cuba geven zijn jaar glans. Het verzacht de pijn van een aantal hoofdpijndossiers: de vrijwel onoplosbare en alsmaar complexer wordende situatie in Syrië, een agressieve Vladimir Putin waar hij maar geen grip op lijkt te krijgen en in eigen land politiegeweld, rassenrellen en alweer een serie dodelijke schietpartijen.

Hij wordt de meest krachtige Chinese leider sinds Mao Zedong genoemd. De strijd tegen binnenlandse corruptie, maar ook de enorme inzet om Chinese investeringen in het buitenland te bevorderen werpen hun vruchten af. In oktober reisde Xi Jingping naar de Verenigde Staten en Groot Brittanië en besloot een van de meest succesvolle handelsmissie ooit met handelsovereenkomsten en investeringsdeals ter waarde van zo’n 46 miljard dollar. De toevoeging van de Yuan, naast de dollar, de euro en de yen, als reservebetaalmiddel voor de internationale handel door het IMF, is voor China de kers op de taart in 2015. Een assertief China brengt echter ook spanningen, zoals de militarisering van de Zuid Chinese Zee, waar China tot groot ongenoegen van de VS kunstmatige eilanden met militaire doeleinden aanlegt. Ook de arrestatie van mensenrechtenactivisten en bloggers, en de vergaande beperkingen van internet in China wordt vanuit het westen met argusogen bekeken.

De man die zich steeds meer lijkt te ontpoppen als moderne tsaar. Inmiddels is Vladimir Vladimirovits Putin al ruim 15 jaar aan de macht in Rusland en begint hij zich internationaal steeds nadrukkelijker te profileren. Als volleerd grootmeester beweegt hij zich op het schaakbord van de internationale politiek, onverstoorbaar en schijnbaar onaangedaan door het wantrouwen vanuit de Westerse wereld. De oud-KGB’er leek na de aanslag op de MH17, de inname van de Krim en steun aan Assad, een geopolitieke buitenbeentje te zijn geworden. Maar na de bloedige aanslagen van Islamitische Staat lijkt de Russische president plots weer te worden omarmd als trouwe NAVO -bondgenoot in de strijd tegen het internationale terrorisme.

Is de man, die zich in één jaar als internationale paria betiteld wist maar ook werd gerehabiliteerd, eigenlijk te vertrouwen? Of moeten we juist de partijen wantrouwen die Putin uitriepen tot uitschot van de internationale politiek en die na de aanslagen in Parijs niet wisten hoe snel ze Putin weer tot het club van bondgenoten toe moesten laten?

Het was geen gemakkelijk jaar voor minister-president Mark Rutte. Hij moest toegeven zijn verkiezingsbelofte te breken door meer steun aan Griekenland goed te keuren, werd bekritiseerd vanwege zijn afwezigheid tijdens de vluchtelingencrisis en op de valreep van het politieke jaar kwam Rutte flink onder vuur te liggen vanwege zijn rol bij de ‘Teevendeal’. Maar er waren ook lichtpuntjes dit jaar. Rutte vierde zijn vijfjarig jubileum als minister-president. Onder zijn leiding staat het kabinet van VVD en PvdA nog. Ook de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen gaf glans aan Ruttes jaar. Zijn partij, de VVD, bleef de grootste partij in Eerste Kamer.

De paus, in zijn witte gewaad voor velen een baken van vertrouwen. Maar de laatste decennia is het ambt door alle schandalen in de Katholieke kerk besmeurd. In 2013 werd Jorge Bergoglio, beter bekend als Paus Franciscus, gekozen tot paus. Met zijn eenvoudige manier van leven, oog voor de zwakkeren in de samenleving en soms verassend progressieve opvattingen stal hij veel harten en lijkt hij het vertrouwen in de kerk stukje bij beetje te herwinnen.

Al eerder sprak paus Franciscus zich uit over homoseksualiteit en dit jaar verscheen een pauselijk stuk, een encycliek, over het klimaat, de ‘Laudato si’. Hij pleitte daarin voor een minder consumptieve levensstijl. Ook stond hij dit jaar, tot veler verbazing, de Nederlandse Daklozenkrant te woord en maakte hij de weg vrij voor de heiligverklaring van Moeder Theresa.

Om deze en tal van andere redenen krijgt de paus daarom in 2016 de Karelsprijs, een Europese vredesprijs. “[De paus is] ...een persoonlijkheid die in de huidige moeilijke tijden in de Europese en in de wereldpolitiek een boodschap van hoop en bemoediging uitstraalt naar talrijke burgers die in Europa hun plaats zoeken” -aldus de jury.