Op 19 mei mogen de Iraniërs naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Deze verkiezingen zijn belangrijk voor de bevolking van Iran, maar ook voor de relatie tussen Iran en het westen. De huidige president van Iran heeft voor het eerst sinds de revolutie van 1979 weer contact gehad met de Amerikaanse president en een deal gesloten over nucleaire wapens. Met kleine stapjes wordt de relatie met het westen beter, maar een nieuwe president zou dit weer ongedaan kunnen maken.

Kandidaten: wie zijn het en waar staan ze voor?

De verkiezingscampagne is in volle gang waarbij de kandidaten volop gebruik maken van sociale media, zoals Instagram en Facebook. Er zijn nog vijf kandidaten in de race voor het presidentschap in Iran.

De kandidaten zijn onder te verdelen in twee groepen: de gematigde kandidaten en conservatieve kandidaten. De huidige president Hassan Rouhani is de belangrijkste gematigde kandidaat, aan de conservatieve kant maakt Ebrahim Raisi de meeste kans.

Hassan Rouhani
Rouhani is de huidige president van Iran en wil graag herkozen worden. Hij staat bekend als een gematigde en hervormingsgezinde president en wil de banden met het westen verbeteren. Hierdoor hoopt hij op een opleving van de Iraanse economie en het opheffen van economische sancties tegen Iran. Onder het bewind van Rouhani is de economische groei beperkt gebleven, maar er is wel een verbetering. Ook is de inflatie is onder zijn bewind flink beperkt. Toch blijft werkloosheid een groot probleem, 30 procent van de jongeren heeft geen werk. Rouhani wil graag nog een termijn om af te maken wat hij begonnen is.

Ebrahim Raisi
Raisi vertegenwoordigt het conservatieve kamp in Iran. Hij heeft de islamitische waarden hoog in het vaandel staan en wil deze ook beter handhaven door bijvoorbeeld de moraalpolitie meer macht te geven. Deze moraalpolitie controleert of vrouwen zich zedelijk genoeg kleden. De banden met Amerika mogen van Raisi ook een stuk minder warm. Daarnaast wil Raisi de economie verbeteren en valt in zijn campagne Rouhani aan op de beperkte economische groei onder zijn bewind. Rouhani daarentegen valt Raisi aan op zijn betrokkenheid bij de executie van duizenden politieke, vooral linkse, gevangenen in 1988. Ondanks zijn verleden staat Raisi tweede in de peilingen, achter Rouhani.

Belangrijkste verkiezingsthema’s

Economie
De economie in Iran laat veel te wensen over. De economische groei is minimaal, er is veel werkloosheid en corruptie. De helft van de Iraanse bevolking is onder de dertig jaar. Conservatieven claimen dat de huidige president Rouhani niet in staat is gebleken de economie te redden en vallen hem hierop aan in hun campagne.

Nucleaire deal
Rouhani heeft met de zes wereldmachten– de Verenigde Staten, Rusland, China, Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland – een historisch akkoord bereikt over het nucleaire programma van Iran. In ruil voor verlichting van de economische sancties gaat Iran de nucleaire activiteiten flink verminderen. Dit is een unieke deal, die erg belangrijk is voor de relatie met het westen, waar Rouhani graag op wijst in de campagne. Daarbij is hij bang dat de deal teniet wordt gedaan als Raisi aan de macht komt. Dat zou de banden tussen Iran en het westen op het spel zetten.

Rechten en vrijheid
Een groot gedeelte van de Iraanse bevolking, met name de jongeren, wil meer vrijheid. Ze willen minder regels waar de bevolking zich aan moet houden in de openbare ruimte. Zo mag er in het openbaar geen westerse muziek gedraaid worden, mensen mogen niet hand in hand lopen en vrouwen moeten verplicht een hoofddoek dragen. Vrouwen in Iran hebben veel minder rechten dan mannen. Het is een belangrijk onderdeel van de campagne van Rouhani, maar de vraag is of de president daar iets aan kan veranderen.

Sociale media
Ook in Iran spelen social media een grote rol in de campagne. Op Facebook, Instagram en de mobiele app Telegram wordt door beide kandidaten veel campagne gevoerd. Opvallend is hierbij dat Raisi niet bekend staat als een grote fan van social media, maar hij maakt er toch gebruikt van in zijn campagne om jongeren te bereiken. Iran-deskundige Peyman Jafari legt uit:

Heeft de bevolking wel een keuze?

Uit de 1.636 aanmeldingen zijn zes presidentskandidaten geselecteerd. Deze kandidaten zijn geselecteerd door de Raad van Hoeders. Deze raad bestaat uit islamgeleerden en juristen. Bij de selectie wordt gelet op de loyaliteit aan het Islamitische systeem en de leiders.

De helft van de Raad van Hoeders, de islamgeleerden, wordt gekozen door de Ayatollah; hoogste geestelijke en rechterlijke leider van Iran. De islamgeleerden en de Ayatollah zijn erg conservatief. Omdat zij de presidentskandidaten selecteren, hebben kandidaten die hervormingsgezind of vrouw zijn bij voorbaat al geen kans.

Hierdoor voelen veel Iraniërs die verandering willen zich niet vertegenwoordigd in de kandidaten waar ze uit kunnen kiezen. Ze hebben het gevoel dat ze geen echte keuze hebben. Immers, de kandidaten waar zij achter staan, komen überhaupt niet door het selectieproces.

Als de president de mensenrechten en vrijheid dus niet kan verbeteren, hoe kan het dan wel?

De vrijheid in de publieke ruimte vinden veel Iraniërs beperkt: er mag in het openbaar niet naar westerse muziek geluisterd worden, stelletjes mogen niet hand in hand en kritiek tegen het regime wordt niet getolereerd.

Daarbij is de handhaving streng en zijn de straffen hoog. Na China worden de meeste mensen in Iran geëxecuteerd met name wegens drugsbezit. Ook op homoseksualiteit staat de doodstraf. EenVandaag sprak over mensenrechten met Moa Afzal die op zijn vijfde uit Iran naar Nederland is gevlucht.

Vrouwenrechten in Iran

Veel vrouwen voelen zich beperkt in hun vrijheid. Achter gesloten deuren mag alles, maar in het openbaar gelden er andere regels. Ze moeten een hoofddoek dragen en mogen niet zingen of dansen. Vrouwen worden streng in de gaten gehouden door de moraalpolitie. Zit je hoofddoek niet goed genoeg of draag je teveel make up dan kan je zomaar opgepakt worden.

Vrouwen mogen wel een opleiding volgen en ze kunnen goede banen krijgen. Maar constant lopen vrouwen tegen sociale beperkingen aan. Ze hebben minder rechten dan mannen. Zo mogen ze bijvoorbeeld niet vrij naar het  buitenland reizen, mogen ze geen rechter worden en bij een scheiding heeft de man recht op de kinderen. Iran-deskundige Peyman Jafari legt uit dat het elke dag weer een strijd is voor vrouwen in het dagelijks leven.

Rol van de president

Hoewel de huidige president Rouhani, een gematigde presidentskandidaat, in zijn campagne pleit voor meer gelijkheid tussen man en vrouw, is daar nog niet veel van te zien in Iran. De vraag is ook in hoeverre hij hier invloed op zal hebben als hij verkozen is. De president van Iran staat namelijk onder de Raad van Hoeders en de conservatieve Ayatollah.

Volgens Ayatollah Khamenei is gelijkheid tussen man en vrouw een “gefaald westers idee”. Hij benadrukt de rol van de vrouw in huis en de familie. Zolang de Ayatollah en Raad van Hoeders zulke ideeën hebben, wordt het erg lastig voor de president hier verandering in te brengen. Dat geldt ook voor homorechten, vrijheid van meningsuiting en vrijheid in de openbare ruimte.

My Stealthy Freedom

Maar als de president het niet kan, hoe dan wel? De verandering moet uit de bevolking zelf komen. De protestbeweging My Stealthy Freedom is daar een voorbeeld van.

Vrouwen mogen niet op straat demonstreren in Iran, daarom heeft de Iraanse activiste en journalist Masih Alinejad besloten online te demonstreren. Op de Facebookpagina van de beweging My Stealthy Freedom plaatsen Iraanse vrouwen filmpjes en foto’s van zichzelf waarop ze doen wat verboden is: hun hoofddoek af, dansen en zingen. Op deze manier willen ze laten zien hoe het gesteld is met de vrouwenrechten in Iran en op hun eigen manier demonstreren. Masih Alinejad heeft er wel een prijs voor moeten betalen. Ze is verbannen uit Iran. We spraken Masih Alinejad over haar protestbeweging en de Iraanse verkiezingen: