Mensensmokkel voor een prikkie
Vliegtuigmaatschappij Transavia begon 10 mei met een goedkope rechtstreekse vlucht tussen Tirana en Amsterdam. Sindsdien is het aantal Albanezen dat probeert via Nederland naar Engeland te reizen flink gestegen. Is er een verband tussen deze twee zaken? Anonieme bronnen bij politie en Marechaussee vertellen EenVandaag-verslaggeefster Simone Timmer van wel. Samen met collega-journalist Vincent Triest besluit ze een poging te doen om dit verhaal te ontrafelen.
Tirana Airport; We beginnen onze speurtocht hier. Een aantal avonden posten we bij de vertrekbalie van Transavia. Het valt ons op dat los van alle toeristen zich steeds plukjes jonge mannen zonder bagage, of met alleen een plastic tasje, melden. Ze hebben ook geen koffers bij zich. We schatten in dat er zo’n 10 tot 20 personen met nauwelijks bagage per vlucht richting Schiphol gaan.
Deze jonge mannen zien er niet uit als vakantiegangers, maar wat gaan ze dan wel doen in Nederland? Bekend is dat jaarlijks honderden Albanezen naar Nederland komen om via Hoek van Holland of IJmuiden naar Engeland te reizen. Ze proberen in de vrachtwagens te klimmen en ongezien door de controle te komen. De Marechaussee en de politie noemt ze ‘inklimmers’. In 2016 werden er 1280 personen gesnapt toen zij illegaal via Nederlandse zeehavens naar het Verenigd Koninkrijk probeerden te komen. Van deze migranten was 56% Albanees. In 2017 heeft 68% van de 580 gepakte ‘inklimmers’ de Albanese nationaliteit. In mei lijkt de nieuwe Transaviaverbinding met de Albanese hoofdstad Tirana voor een extra stijging te zorgen.
Op het moment dat ‘inklimmers’ gepakt worden in een laadruim zijn ze strafbaar. Ze worden overgedragen aan de vreemdelingenpolitie, die ze uitzet naar hun land van herkomst.
Buitenwijk: Terug naar Albanië: We staan in de hitte langs een vervuilde rivier te wachten op Ilir. Achter ons scharrelen jongetjes in het ondiepe water. Ze zoeken naar stukjes schroot om te verkopen. Ilir, een jonge Albanees van 23 jaar met een vaal gezicht en holle ogen komt aangereden op een oude brommer, geleend blijkt later. Met zijn familie woont hij ergens in deze buitenwijk van Tirana, de van hoofdstad Albanië. Thuis wil hij ons niet ontvangen, hij schaamt zich voor zijn armoede. Er zijn veel jonge mannen als Ilir. Op dit moment werkt hij zes nachten per week als beveiliger, daarmee verdient hij 200 euro per maand. Lang niet genoeg om van te leven. “Ik heb ongeveer 500 euro per maand nodig om de huur te betalen en mijn familie te onderhouden, ik red het gewoon niet.” Ilir heeft een droom zoals zoveel Albanese mannen; een beter leven in West-Europa.
Twee jaar geleden deed hij voor het eerst een poging: hij gaat naar Zweden. De reis is makkelijk, Albanezen mogen namelijk drie maanden visumvrij door Europa reizen. Aangekomen in Zweden duikt Ilir meteen de illegaliteit in want werken in een EU-land mag hij niet. Hij woont met tien andere mannen in een huis en af en toe kan hij werken. Het leven in Zweden valt hem tegen, de kosten voor levensonderhoud zijn hoog en voor bijna ieder baantje zijn papieren nodig die hij niet heeft.
Van andere Albanezen hoort Ilir dat je dat soort documenten in Engeland niet nodig hebt, daar kun je zo aan de slag, vertellen ze. Ilir koopt weer een goedkoop vliegticket dit keer naar Amsterdam, Schiphol. Hij heeft begrepen dat je via Rotterdam makkelijk naar het VK kunt reizen. Op Google Maps heeft hij uitgezocht hoe je naar de Rotterdamse haven komt. ‘Met de trein, de bus en uiteindelijk een taxi ‘ legt hij ons uit.
Onderweg koopt Ilir bij een lokale bouwmarkt Duct tape en een stanleymes. Hij gaat meteen door naar het rangeerterrein bij Hoek van Holland waar de vrachtwagens staan. Ilir blijft volhouden dat hij de hele reis alleen heeft gepland en gemaakt; ‘Ik kreeg alleen informatie van vrienden en kennissen ’ zegt hij. Het is bijna niet te geloven dat al deze Albanezen allemaal zelf, zonder hulp van een netwerk uitvinden hoe en waar ze het handigst in een vrachtwagen kunnen klimmen.
Binnen vijf uur na aankomst op Schiphol snijdt Ilir het plastic van een vrachtwagen open en klimt in het laadruim. “Het was donker en het stonk maar ik was blij. Helaas was mijn geluk van korte duur: binnen een paar uur werd ik er weer uitgehaald. Ik baalde als een stekker.”
Na twee weken wordt Ilir Nederland uitgezet. Hij vliegt terug naar Tirana en mag twee jaar het Schengengebied niet meer inreizen. Ilir telt ongeduldig de dagen: “Als mijn inreisverbod, nu minder dan een jaar nog, is afgelopen vertrek ik weer, dat weet ik absoluut zeker. Hier heb je geen toekomst.”
Michel van Elck, raadslid voor Leefbaar Rotterdam, baalt van de Albanezen die blijven proberen om via Hoek van Holland naar Engeland te komen. Op de dijk in ‘Hoek’ met uitzicht op de schepen van Stena Line geeft hij zijn ongezouten mening. “Het is natuurlijk hartstikke makkelijk om even het vliegtuig te nemen, en hier uit te stappen en naar Hoek van Holland te gaan, en dan in zo’n vrachtwagen te klimmen. Dat er goedkope vliegtickets zijn, daar zal niemand van wakker van liggen. Maar iedereen weet dat die Albanezen hier niet voor het strand komen.”
Hoek van Holland koploper
Hoek van Holland is absoluut koploper in de statistieken over inklimmers. Sinds 2015 worden er in de regio Rotterdam bijna dagelijks mensen opgepakt. De arrestanten zijn bijna altijd man, en soms nog maar 17 jaar oud. Ze worden aangehouden als ze proberen over het hek van het rangeerterrein te klimmen of als ze al in het laadruim van vrachtwagens zitten.
Veel van de Albanezen verblijven volgens de politie illegaal in de vele bunkers uit de Tweede Wereldoorlog die Hoek van Holland rijk is. We besluiten er te gaan kijken. Via kleine paadjes komen we bij de ingang van één van die bunkers. Binnen staan we in een donkere vochtige ruimte, de migranten zelf komen we niet tegen, maar het is duidelijk dat hier gewoond wordt. Er liggen meerdere matrassen, met vuilniszakken die dienst doen als dekens. Op een tafel zonder poten ligt vers brood, tomaten en smeerkaas als beleg. Je kunt je bijna niet voorstellen dat mensen hier vrijwillig willen verblijven.
Marechaussee en politie hebben hun handen vol aan het in de gaten houden en oppakken van de Albanezen in het havengebied. Arrestaties zijn dagelijks onderdeel van hun werk. En dat is nu precies wat Michel van Elck van Leefbaar Rotterdam irriteert: “Laten we niet vergeten dat de politie-inzet en die van de marechaussee ten koste gaat van andere taken. Stena Line is er ook heel druk mee, en we laten dat maar gebeuren omdat die grenzen open zijn en niemand het probleem echt wil aanpakken.”
De politie staat voor een dilemma, omdat de Albanezen volgens Europese regels wel gewoon in Hoek van Holland mogen verblijven. Pas als ze iets strafbaars doen kunnen ze worden opgepakt. Daardoor is het probleem lastig onder controle te krijgen. Er is een kat-en-muisspel gaande tussen agenten en migranten. De verstekelingen blijken vindingrijk, bovendien hebben ze de tijd. Op de dijk langs de haven kom je geregeld migranten tegen. Hele dagen lopen ze heen en weer, op zoek naar dat ene gaatje in het hek of die andere nieuwe sluiproute.
Rederij Stena Line investeerde meer dan een miljoen euro in betere hekken en vooral schrikdraad. Sinds die vernieuwingen aanwezig zijn treffen politie en Marechaussee kleddernatte verstekelingen aan in de vrachtwagens, de agenten denken dat ze gewoon de levensgevaarlijke Nieuwe Waterweg in springen en dan zwemmend het schrikdraad omzeilen. Als we er zelf gaan kijken zien we daar een paar handschoenen liggen, handig, als je in het prikkeldraad terecht dreigt te komen.
Paspoortcontrole
De Nederlandse Marechaussee probeert met het aanstellen van een speciale Liaison Officier Migratie voor Albanië meer inzicht te krijgen in de migratiestromen en de eventuele vermenging met zwaar georganiseerde criminaliteit in het land. Onderdeel van dit beleid is ook het organiseren van een driedaagse Document Veiligheidscursus Basisniveau door de Koninklijke Marechaussee voor Albanese politie- en douanebeambten. In drie dagen worden de veelal jonge beambten door Nederlandse fraudedeskundigen overstelpt met informatie over valse paspoorten, papiersoorten en druktechnieken.
Liaison Officier voor Albanië Patrick van Doormaal heeft de cursus georganiseerd Hij denkt dat dit nodig is om Albanië ‘Europaproof’ te maken; “Extra documentkennis van de grenswachten hier is geboden om te voorkomen dat wij mensen moeten terugsturen. Dat is ook in het belang van Transavia”
Het Ministerie van Veiligheid en Justitie werkt ook aan een informatie en ontmoedigingscampagne die na de zomer van start moet gaan. Dan zal ook burgemeester Aboutaleb naar Albanië afreizen. Michel van Elck van Leefbaar Rotterdam is blij met deze ontwikkelingen; We hebben hier in de Rotterdamse raad al vaak over gesproken: “Wij hebben tegen Aboutaleb gezegd: Ga eens naar Albanië, staatssecretaris Dijkhoff doet niets dus laat Aboutaleb dan naar Albanië gaan en die Albanezen duidelijk maken dat het kansloos is om te komen. Dat je opgepakt wordt. Dat is de enige manier om die stroom in te dammen.”
De vraag is wel hoe zo’n ontmoedigingscampagne gaat werken, de mannen die naar West-Europa trekken komen vooral uit de arme achterstandswijken en kleine dorpjes. Hoe ga je die bereiken met een foldercampagne of een tv-spotje? Bovendien is het de vraag of de Albanese overheid eigenlijk wel op zo’n campagne zit te wachten. Als we het hoofd van de Albanese politie en immigratiedienst, Xhevahir Karaj, interviewen ziet hij eigenlijk helemaal geen probleem.
“Het is iets tussen de Albanese burger die een overtreding begaat en het land waar hij op dat moment verblijft. Albanië heeft daar niets mee te maken” zegt Karaj. Jonge mannen die terug naar huis worden gestuurd worden hebben verder ook geen problemen met de Albanese overheid. “Wij nemen geen maatregelen tegen de mensen die daar een overtreding hebben begaan.”
Hij voegt er nog aan toe; “Ik zie geen serieuze problemen met Albanese migranten in Europa, mijn landgenoten zijn niet anders dan de rest van Europa.” Een opvallende uitspraak als je bedenkt dat er de afgelopen jaren duizenden Albanezen naar West Europa zijn vertrokken. Sommigen vragen asiel aan, anderen gaan de illegaliteit in. Ze werken dan zwart of worden onderdeel van criminele netwerken.
Georganiseerde criminaliteit
In drugshandel en afpersingszaken maar ook mensenhandel- en smokkelzaken kom je vaak Albanese namen tegen. Toen de vluchtelingenstroom richting Duitsland en ook Nederland in 2015 op gang kwam heeft de Albanese maffia zich ook op deze lucratieve handel gestort.
Vluchtelingenkampen langs de Noord Europese kust zijn vaak in handen van criminele bendes uit een bepaald land. Eind 2015 reisden Vincent Triest en ik naar het Noord-Franse Dieppe waar honderdvijftig Albanezen als ‘lemmingen op een rots’ naar de zee zaten te staren.
Alle migranten uit andere landen werden met geweld verjaagd. Het vervoer naar Engeland was in handen van de Albanese criminelen. Tijdens dezelfde reis logeren we ook in de havenplaats Calais. Ons hotel daar werd gerund door de Albanese maffia. Ze voelden zich onbespied en communiceren ‘open en bloot’ in de lobby van hotel ‘Belazur’.
Een paar maanden na onze reportage wordt in het hotel door de Franse justitie een inval gedaan, het hotel wordt gesloten op verdenking van ‘criminele handelingen en het vervoeren van jihadisten naar het Verenigd Koninkrijk’.
De Albanese maffia is inventief, ze maken gebruik van ieder vervoersmiddel wat ze maar kunnen bedenken. Vrachtwagens die op de veerpont rijden. Rubberboten of zeiljachten die verstekelingen mee nemen en begin deze maand nog twee kleine vliegtuigjes die op het punt stonden te vertrekken op vliegveld Teuge om veertien Albanezen waaronder drie kinderen naar Engeland te brengen.
Asielaanvragen
Midden 2015 vragen er opeens vele honderden Albanezen asiel aan in ons land. De aanvragen wekken verbazing omdat de Albanezen eigenlijk geen enkele kans maken in de procedure.
Ze blijken af te komen op de terugkeer bonus van 200 euro per persoon en een verblijfsvergoeding van 50 euro per maand. Inmiddels zijn deze voordelen afgeschaft en zijn de Albanese asiel aanvragen weer op het niveau van voor zomer 2015, rond de 3%.
Dat er door criminelen geld verdient wordt aan het vervoer van ‘arme mensen die dromen van een beter leven in Engeland’ lijkt niet te voorkomen. Zolang Albanië tot de armste landen van Europa behoort is het lucratief voor de migranten zelf. Er is hier namelijk veel meer te verdienen met hetzelfde werk dan in Albanië. Bovendien is het vervoeren van deze mensen een rendabel verdienmodel voor de Albanese maffia. De mensensmokkel bedrijfstak is flexibel, iedere keer wordt weer een nieuwe andere plek of manier gevonden om deze migranten te smokkelen.
